URSOFALK – kwas ursodeoksycholowy – ursodeoxycholic acid – UDCA


-> Opracowanie literaturowe. <-
Lek przez nas polecany -> Ursofalk – Acidum ursodeoxycholicum

UDCA – to naturalny hydrofilny kwas żołciowy. U człowieka stanowi on 1-3% całkowitego składu żółci. Jest epimerem kwasu chenodeoksycholowego. Mechanizm działania kwasu ursodeoksycholowego nie został całkowicie wyjaśniony. Lek zmniejsza transport cholesterolu do hepatocytów żółciowych, wydzielanie cholesterolu do żółci oraz jej objętość, możliwe, że zmniejsza też syntezę cholesterolu w wątrobie oraz jego wchłanianie jelitowe, choć te dwa mechanizmy nie zostały potwierdzone u ludzi.

Niekiedy obserwuje się znaczące zmniejszenie stężenia triglicerydów we krwi. Kwas ursodeoksycholowy poprawia stan kliniczny i laboratoryjne parametry zastoju żółci (cholestazy) bez względu na jej etiologię. Zmniejsza powikłania i niewydolność wątroby w pierwotnej marskości wątroby, umożliwiając przeszczepienie wątroby. Uważa się, że bezpośredni skutek ochronny kwasu ursodeoksycholowego na wątrobę polega na blokadzie receptorów kwasów żółciowych na błonie hepatocytów lub na stabilizacji tej błony na skutek bezpośredniego wchłonięcia kwasu ursodeoksycholowego. Przypuszczalnym skutkiem tej fizykochemicznej reakcji kwasu ursodeoksycholowego na błonę komórki jest hamowanie syntezy cholesterolu.

Pewne znaczenie przypisywane jest choleretycznemu działaniu kwasu ursodeoksycholowego w wypadku wzmożonego wydalania substancji toksycznych z wątroby w wyniku zwiększonego wydzielania żółci. Niektórzy autorzy podkreślają immunologiczne działanie kwasu ursodeoksycholowego, polegające na redukowaniu antygenów HLA w nabłonku dróg żółciowych i w hepatocytach. Zaobserwowano także spadek IgM oraz obniżenie miana antygenu u leczonych pacjentów z pierwotną marskością wątroby.[3]

Historia kwasu ursodeoksycholowego (UDCA).

Przez stulecia w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, już za czasów dynastii Tang (618-907 r. n. e.) stosowano sproszkowaną żółć niedźwiedzia czarnego w różnych schorzeniach wątroby. „Urso”-deoxy-cholic -> „Urso” – niedźwiedź po łacinie.[1, X]

W 1902 roku Hammarsten profesor biochemii na uniwersytecie w Uppsalii (Szwecja) zidentyfikował UDCA w żółci niedźwiedzia polarnego.

Następnie wyizolowanie związku oraz jego krystalizacji dokonał Japończyk Shoda z Okayama University w 1927 roku z importowanego z Chin niedźwiedzia.

9 lat później, w 1936 roku w tym samym Uniwersytecie w Okoyamie, w Japonii Iwasaki dokonuje opisu struktury chemicznej.

W 1954 roku Kanazawa – chemik z Tokyo Institute of Technology opisał sposób syntezy kwasu ursodeoksycholowego (i chenodeoksycholowego).

W 1957 roku japońska firma farmaceutyczna Tokio Tanabe rozpoczęła produkcję leku „Urso”, mającego na celu poprawe zaburzeń wątroby i złego trawienia.

W 1961 roku Ishida raportował użycie „Urso” w przewlekłym zapaleniu wątroby, odnotował poprawę testów czynnościowych u pacjentów otrzymujących UDCA, kolejne obserwacje w przeciągu kolejnych 2 lat potwierdziły pozytywne efekty.

W 1972 dokonano pierwszych doniesień o pozytywnych efektach leczenia za pomocą UDCA kamicy żółciowej (kamienie cholesterolowe oraz złogi cholesterolowe).[7]

Pierwotna markość żółciowa (PBC).
Od wielu lat UDCA stosuje się w leczeniu pierwotnej marskości żółciowej wątroby (Primary Biliary Cirrhosis – PBC). Jest on jedynym lekiem zaaprobowanym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (United States Food and Drug Administration – FDA) oraz rekomendowanym przez Amerykańskie Towarzystwo Badań Chorób Wątroby (American Association for the Study of Liver Disease – AASLD) i Europejskie Stowarzyszenie Badań nad Wątrobą (European Association for the Study of the Liver – EASL) w tej chorobie.[1]

Cholestaza.
Lek stosuje się z powodzeniem we wszelkich cholestazach zewnątrzwątrobowych jak i wewnątrzwątrobowych (zaburzenia spływu żółci, zastój żółci) oraz przy świądzie skóry spowodowanym cholestazą.[X] W cholestazie ciężarnych kwas ursodeoksycholowy zmniejsza świąd, poprawia niektóre parametry wątrobowe i w porównaniu z placebo jego zastosowanie zwiększa szanse na urodzenie zdrowego dziecka.[4]

Kamica żółciowa.
UDCA z powodzeniem stosowano także u pacjentów z kamicą żółciową (wyłącznie kamienie cholesterolowe przy średnicy do 20 mm [4]), gdzie podczas leczenia obserwowano zanik kamieni, a obserwacje w okresie ponad 2 lat od skutecznego leczenia dowiodły braku nawrotów choroby.[2]

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – NAFLD/NASH
Dowiedziono, że także w Niealkoholowym Stłuszczeniu Wątroby (ang. Non-Alcoholic Fatty Liver Disease / Nonalcoholic Steatohepatitis ; NAFLD / NASH) UDCA powodował korzystny efekt w postaci zmniejszenia aktywności aminotransferaz (ALAT), a także zmian histopatologicznych. Najlepsze dawki zaobserwowano po zastosowaniu większych dawek UDCA i w połączeniu z innymi preparatami.[1]

Wirusowe Zapalenie Wątroby / WZW – Hepatitis viralis.

W pierwotnej marskości żółciowej (PBC), w cholestazach, a także w przewlekłym zapaleniu wątroby UDCA zmniejsza poziom w surowicy: transaminazy alaninowej (AlAT), asparaginowej (AspAT), fosfatazy alkalicznej (FA) oraz GGTP. UDCA może też zwiększać poziom albumin u pacjentów z aktywnym zapaleniem wątroby leczonych UDCA, co może sugerować, że poprawa markerów biochemicznych może odpowiadać poprawie czynności wątroby.[13]

W 1996 roku japońscy lekarze przeprowadzili badanie nad grupą 36 pacjentów z WZW typu C, dla porównania w kolejnej grupie 36 pacjentów użyto placebo (grupa kontrolna). U 13 pacjentów w grupie leczonej za pomocą UDCA przed rozpoczęciem leczenia był podwyższony poziom GGTP (średnio 150 przy normie do 50 UI/ml). Leczenie UDCA trwało 4 miesiące. Już po pierwszym miesiacu stosowania UDCA odnotowano spadek GGTP (o 25%) oraz AlAT, który to pogłębił się po 4 miesiacach terapii (do 38%).Wyniki badania sugerowały, że UDCA ma potencjał do odwrócenia uszkodzenia komórkowego wątroby u pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby typu c, szczególnie u tych, którzy wykazują podwyższone miana GGTP (gammaglutatranspeptazy).[9]

W 1999 roku włoscy naukowcy donieśli na łamach czasopisma „Liver”, że długotrwałe stosowanie kwasu urodeoksycholowego (UDCA) może mieć pozytywny wpływ u pacjentów zakażonych chronicznie wirusem HCV bez względu na genotyp wirusa. W swym badaniu doszli do wniosku, że długotrwałe leczenie UDCA, mimo braku wpływu przeciwwirusowego zmniejsza aktywność choroby u pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby i przy marskości wątroby u pacjentów z HCV. Terapia była bardzo dobrze tolerowana. Odnotowano spadek wartości aminotransferaz, a takze GGT i LDH (tak zwanego „złego cholesterolu”).Nieco słabsze efekty poprawy zaobserwowano u pacjentów z marskością wątroby na tle zakazenia HCV.[6]

W 2000 roku gastroenterolodzy z Uniwersytetu w Bolonii (Włochy) wykazali effektywność połączenia terapii IFN-alfa (klasycznego, niepegylowanego), w połączeniu z UDCA. W trakcie 4 miesięcznego leczenia 103 pacjentów, którzy wcześniej nie odpowiedzieli na leczenie samym interferonem alfa do 4 miesiąca terapii – pacjentów podzielono na 2 grupy. 53 z nich otrzymywało dodatkowo 600 mg / dobę UDCA do końca terapii interferonem oraz przez dodatkowe 6 miesięcy po zakonczeniu leczenia interferonem alfa.
Wyniki badań sugerowały szybszą reakcję na IFN alfa u pacjentów otrzymujących dodatkowo UDCA, a dodatkowo u 8% pacjentów, którzy otrzymywali IFN/UDCA zaobserwowano stałą odpowiedz wirusologiczną na leczenie.[12]

W dużym badaniu w Japonii (2007) odnotowano spadek AlAT, AspaT i GGTP już w 4 tygodniu podawania UDCA u pacjentów (podzielonych na 3 grupy) z chronicznym zapaleniem wątroby typu c. W zależności od zastosowanej dawki (150, 600 lub 900 mg/ dobę) odnotowano spadek AlAT o 15,3, 29,2 oraz 36,2%, AspAT o 13,6, 25 i 29,8%, a GGTP o 22,4, 41 i 50% (!). Poziom wiremii nie zmniejszył sie w żadnej z badanych grup. Działanie niepożadane miało miejsce u 19% badanych. Ustalono, że dawka optymalna zmniejszająca wartości aminotranferaz wynosi 600 mg/dobę.[8]

Natomiast w innym badaniu japońskich naukowców z 2009 roku wykazano u badanych 32 pacjentów (w tym 7 pacjentów z marskością wątroby, 4 z nowotworem wątroby), że wyższe dawki UDCA (900 mg/dobę) u pacjentów z HCV i marskością wątroby wykazują lepsze efekty w spadku wartości AlAT, AspAT, GGTP (średni spadek o ok. 20% przy leczeniu w okresie 24 tygodni), a nawet w (bardzo nieznacznej) zwyżce ilości płytek krwi, albumin oraz spadku poziomu bilirubiny. [11] [UWAGA: późniejsze prace ukazały, że wyższe od zaleceń producenta dawki UDCA nie są tak dobrze tolerowane przez pacjentów (skutki uboczne) i nie są w związku z tym stosowane – dop. autora publikacji]

W kolejnym badaniu z 2014 roku, opublikowanym w Med-Science przez egipskich naukowców, 40 pacjentów podzielono na 4 grupy (po 10 osób), które otrzymywały 420 mg sylimaryny, 500 mg UDCA, obydwa leki na raz, albo placebo. Znaczący spadek średnich poziomów AlAT, AspAT i bilirubiny uzyskano u pacjentów otrzymujących sam UDCA, albo UDCA w połączeniu z sylibininą. Leki były dobrze tolerowane.[10]

Klinicznie stwierdzono także obniżenie wartości transaminaz u pacjentów HBS Ag dodatnich w kolejnym badaniu.[14]

Refluks żołądkowo-dwunastniczy (Reflux biliaris)

UDCA stosowano także w leczeniu refluksu żołądkowo-dwunastniczego (żołądkowo-jelitowego), czyli przy tak zwanym wyrzucaniu treści żółciowej z dwunastnicy do żołądka. U pacjentów, u których obserwowano w badaniach endoskopowych jeziorko żółciowe w żołądku bardzo często mieli także objawy zapalenia błony śluzowej żołądka – prawdopodobnie spowodowane toksycznością i wpływem destrukcyjnym (drażniącym) kwasów żółciowych (innych niż UDCA) oraz zmniejszeniem regeneracji nabłonka żoładkowego. W refluksie takim stosowano z powodzeniem UDCA w systemie 1 tabletki na noc, na sen (najczęściej 250 mg , 1 x dobę). W leczeniu refluksu wykorzystuje się zmniejszenie udziału endogennych, bardziej toksycznych, kwasów żółciowych w refluksie i zwiększa udział (z 1% do 50% w okresie 3 tygodni stosowania leku) nietoksycznego kwasu ursodeoksycholowego.[3,4,X]

Działanie immunomodulacyjne.
Działanie immunomodulacyjne UDCA wynika z własności zmniejszania ekspresji kompleksu antygen-MHC oraz ograniczania wytwarzania cytokin prozapalnych przez komórki immunokompetentne, co jest rezultatem zmniejszania poziomu aktywizacji tych efektorów odpowiedzi odpornościowej. W ten sposób prowadzi do blokowania procesów włóknienia wątrobowego.[1]

Inne zastosowania i próby wykorzystania UDCA.

PSC – Dokonywano również prób w leczeniu za pomocą UDCA pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych (Primary Sclerosing Cholangitis – PSC). W badaniu klinicznym stwierdzono poprawę w testach biochemicznych, nieznaczne wydłużenie czasu przeżycia, lecz ostatecznie nie przyniosło to zadowalającego efektu.[1]

Istnieją doniesienia skuteczności kwasu ursodeoksycholowego w prewencji hepatotoksyczności chemioterapii nowotworów spowodowanej zastosowaniem metotreksatu.[4]

W Turcji trwają badania nad zastosowaniem kwasu ursodeoksycholowego w arteriosklerozie (miażdzycowym zarastaniu arterii) – wyniki mają być opublikowane w lipcu 2015 r.[5]

Dyskusja i wnioski.
Należy przyznać, że potencjał UDCA odkrywamy jak gdyby na nowo, poszerzajac wciąż jego zastosowanie wobec coraz to różnych chorób i zapewne dochodzimy powoli do wniosków, które były powodem stosowania kwasu ursodeoksycholowego w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej wobec wszelkich rodzajów chorób wątroby. Wydaje się być rzeczą oczywistą, że dotychczasowe doświadczenia i badania kliniczne wykazały pożytek z zastosowania UDCA nie tylko w pierwotnej żółciowej marskości wątroby, czy przy kamicy żółciowej, ale także we wszelkich typach zapalenia wątroby (hepatitis) zarówno na tle wirusowym (HCV, HBV, HAV), jak i autoimmunologicznym, czy stłuszczeniowym. UDCA po prostu chroni wątrobę i poprawia jej funkcjonowanie. Także przy refluksie jelitowo-żołądkowym – Ursofalk był stosowany przeze mnie i wielu znanych mi pacjentów na noc i pomagał w chorobie refluksowej, chroniąc błonę śluzową żołądka przed szkodliwym działaniu żółci.

Dostępność leku.
Ponieważ lek jest dostępny wyłącznie na receptę – warto zapytać lekarza o możliwość zastosowania UDCA w Waszym przypadku, czy wręcz poprosić lekarza o receptę na: Ursofalk. Polecamy lek oryginalny (firmy Falk), a nie generyki – jak zawsze zresztą, mając przekonanie, że w przypadku każdego generyku, pomimo, że różnic być nie powinno, to jednak zawsze mogą jakieś zaistnieć w procesie technologicznym, być moze nawet w składzie preparatu, czy w jego biodostępności. Cena leku to ok. 120 zł za 100 tabletek (po 250 mg).

Więcej o leku Ursofalk:
– Ulotka leku (Ursofalk)
– Charakterystyka produktu leczniczego (Ursofalk 250 mg).

Piśmiennictwo i odnośniki:

[1] Kwas ursodeoksycholowy w chorobach wątroby Prof. Jacek Juszczyk – Prz Gastroenterol 2012; 7 (3): 138-142

[2] Gallstone dissolution with ursodeoxycholic acid in patients with chronic active hepatitis and two years follow-up. A pilot study.
Leuschner U, Leuschner M, Sieratzki J, Kurtz W, Hübner K. – Dig Dis Sci. 1985 Jul;30:642-649.

[3] Kwas ursodeoksycholowy (opis profesjonalny) – Medycyna Praktyczna ; http://bazalekow.mp.pl

[4] Kwas ursodeoksycholowy – dr med. Łukasz Szczygieł, Farmakoterapia ; www.wydawnictwoapteka.pl

[5] Eur J Gastroenterol Hepatol. 2015 Jul;27(7):865

[6] Long-term treatment of chronic hepatitis C with ursodeoxycholic acid: influence of HCV genotypes and severity of liver disease.
Lirussi F, Beccarello A, Bortolato L, Morselli-Labate AM, Crovatto M, Ceselli S, Santini G, Crepaldi G.
Institute of Internal Medicine and Center for the Study of Aging of C.N.R., University of Padova, Italy.
Liver. 1999 Oct;19(5):381-8.

[7] Ursodeoxycholic acid therapy in gallbladder disease, a story not yet completed
Michele Pier Luca Guarino, Silvia Cocca, Annamaria Altomare, Sara Emerenziani, Michele Cicala
World J Gastroenterol 2013 August 21; 19(31): 5029-5034

[8] A large-scale, multicentre, double-blind trial of ursodeoxycholic acid in patients with chronic hepatitis C.
Omata M1, Yoshida H, Toyota J, Tomita E, Nishiguchi S, Hayashi N, Iino S, Makino I, Okita K, Toda G, Tanikawa K, Kumada H; Japanese C-Viral Hepatitis Network.
Department of Gastroenterology, University of Tokyo Graduate School of Medicine, Hongo 7-3-1, Bunkyo, Tokyo 113-8655, Japan.
Gut. 2007 Dec;56(12):1747-53. Epub 2007 Jun 15.

[9] Efficacy of ursodeoxycholic acid therapy in chronic viral hepatitis C with high serum gamma-glutamyltranspeptidase levels.
Kiso S, Kawata S, Imai Y, Tamura S, Inui Y, Ito N, Matsuzawa Y.
Second Department of Internal Medicine, Osaka University Medical School, Japan.
J Gastroenterol. 1996 Feb;31(1):75-80.

[10] Study of Hepatoprotective Effect of Silymarin and Ursodeoxycholic Acid in Chronic Hepatitis C Patients
Shahira Fawzy El Menshawe, Amira Shaban Ahmed, Lamiaa Nagy Abdel Aty, Mohamed Ahmed Abo Seif.
Med-Science. 2014; 3(4): 1655-74

[11] A dose-up of ursodeoxycholic acid decreases transaminases in hepatitis C patients
Shuichi Sato, Tatsuya Miyake, Hiroshi Tobita, Naoki Oshima, Junichi Ishine, Takuya Hanaoka, Yuji Amano, Yoshikazu Kinoshita
World J Gastroenterol 2009 June 14; 15(22): 2782-2786

[12] Efficacy of ursodeoxycholic acid in association with alpha-interferon for chronic hepatitis C in alpha-interferon non-responder patients.
Fabbri C, Marchetto S, Pezzoli A, Accogli E, Fusaroli P, Azzaroli F, Jaboli MF, Mazzeo C, Montagnani M, Festi D, Roda E, Mazzella G.
Eur J Gastroenterol Hepatol. 2000 May;12(5):511-5.

[13] Treatment of Chronic Liver Disease with Ursodeoxycholic Acid
M.Guslandi, Institute of Internal Medicine, University of Milan, Milan, Italy
The Journal of International Medical Research 1990; 18:497-505

[14] Effects of ursodeoxycholic acid and taurine on serum liver enzymes and bile acids in chronic hepatitis.
Podda M, Ghezzi C, Battezzati PM, et al.
Gastroenterology 1990; 98: 1044-1050

[X] Doświadczenia wielu pacjentów oraz zdobyta wiedza Stowarzyszenia „Prometeusze”

Autor opracowania literaturowego: Jarosław Chojnacki
– Prezes Stowarzyszenia Prometeusze, hepatolog, fitoterapeuta, publicysta, ale nie lekarz.

Wszelkie prawa zastrzeżone!

Kontakt z autorem opracowania: email: prezes@www.prometeusze.pl , tel. +48 602 172 907
Data publikacji: 21 czerwca 2015 roku